چگونگی تربیت فرزند قبل از تولد تا دوران جوانی

خانواده – تربیت فرزندان

واژه تربیت از ریشه (ربو) به معنای اضافه شدن و افزایش یافتن گرفته شده است و در واقع تربیت فرایندی است که مربی می کوشد با توجه به نگرش ها ، بینش ها و جنبه های خاص تربیتی خود متربی را به سمتی سوق دهد. تربیت ضروری ترین نیاز یک انسان در طول زندگی است.………………..

مطالب کامل در ادامه

واژه تربیت از ریشه (ربو) به معنای اضافه شدن و افزایش یافتن گرفته شده است و در واقع تربیت فرایندی است که مربی می کوشد با توجه به نگرش ها ، بینش ها و جنبه های خاص تربیتی خود متربی را به سمتی سوق دهد. تربیت ضروری ترین نیاز یک انسان در طول زندگی است. انسان بدون تربیت صحیح محال است بتواند به قله های رفیع انسانیت دست پیدا کند.بی تردید هیچ دینی به اندازه اسلام به تعلیم و تربیت اهمیت نداده است. به همین خاطر است که مسئله تربیت کودک از سوی معصومین ما مورد اهتمام و توجه ویژه بوده است و اولین کسانی که در این زمینه این مسئولیت بزرگ به شانه آنها نهاده شده است والدین هستند کار والدین در زمینه تربیت یک کودک مانند کار یک باغبان است یک باغبان هرگز در درخت میوه و ریشه ایجاد نمیکند بلکه زمینه را برای ثمر دهی فراهم میسازد.

در میان معصومین سیره تربیتی امام رضا (ع) دارای جایگاه خاص و ویژه ایست و اگر والدین در یک جامعه دینی خواستار رشد و بالندگی فرزندان خود هستند این سیره و روش را سرمشق و الگوی خود قرار داده خود و فرزندانشان را از آن بهره مند سازند.

1) دوران قبل از تولد

دوران تربیت کودک پیش از تولد و شاید به سالهای قبل از آن برگردد . و یکی از مهمترین مراحل برای داشتن فرزند صالح انتخاب همسر شایسته است از امام رضا در این زمینه نقل کرده اند که فرمود هنگامی که مردی از شما خواستگاری کرد که از دین و اخلاق او راضی بودید به او رضایت دهید و مبادا فقر او ترا از این رضایت باز دارد (1) و همچنین از حضرت روایت شده است :به امام رضا نامه نوشتم که یکی از بستگانم از دخترم خواستگاری کرده است ولی مرد بد اخلاقی است حضرت در جواب فرموده اند اگر بد اخلاق است دختر را به ازدواج او در نیاور (2) در مورد آداب ازدواج نیز در کتاب شریف فقه الرضا که به ان حضرت منصوب است آمده است هنگامی که زن به خانه تو وارد شد پیشانی اورا بگیر و او را به طرف قبله بنشان و بگو خداوندا او را به امانت گرفته ام و با میثاق تو بر خود حلال کرده ام پروردگارا از او فرزندان با برکت و سالم روزی ام کن و شیطان را در نطفه هایمان شریک مساز و سهمی برای او قرار نده.(3)

بعد از انعقاد نطفه مراقبت در ایام بارداری دارای اهمیت خاص و ضروری است داشتن آرامش روحی و روانی مادر بر سلامت کودک نقش ویژه ای دارد و همچنین مصرف بعضی از خوراکی ها می تواند بر شخصیت کودک و صفاتش موثر باشد . محمد بن سنان نقل می کند که امام رضا (ع) فرمود : همسران باردارتان را کندر دهید اگر حمل آنها پسر باشد پاکیزه و ارزشمند و شجاع خواهد شد و اگر دختر باشد خوش اخلاق زیبا می شود و نزد شوهر منزلت می یابد . (4)

2) دوران بعد از تولد

بعد از تولد نوزاد اولین گام باید این باشد که ندای توحید در گوش نوزاد خوانده شود امام رضا فرموده اند هنگام تولد فرزند در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگویید (5). گام بعدی برای نوزاد نامگذاری نیکو برای اوست زیرا این نام انسان است که تا پایان عمر همراه اوست و اگر نیکو باشد مایه سر بلندی و احیانا اگر نامناسب باشد باعث حقارت فرد می گردد حدیثی از امام هشتم شیعیان در مورد انتخاب نام نیکو به ما رسیده است که می فرمایند :فرزند خود را به بهترین اسم و کنیه نامگذاری کن(6)،و یکی از سنتهای مستحبی حضرت این بود که فرموده اند اگر توانستید دهان بچه را با آب فرات و یا عسل بگشا در ساعتی که به دنیا آمد. (7)

در زمینه مراقبت های بعد ازبه دنیا آمدن فرزند توصیه های امام رضا به این شرح است :ایشان از پیامبر نقل کرده اند که فرزندان خود را در روز هفتم ختنه کنید زیرا پاک تر است و موجب می شود زودتر گوشت بروید(8) و همچنین فرموده اند عقیقه بر فرزند پسر و دختر واجب است و همچنین نامگذاری فرزند واجب است و تراشیدن سرش در روز هفتم ولادت و به وزن موی او صدقه داده شود طلا یا نقره (9) وهمچنین در زمینه تغذیه با شیر مادر از ایشان نقل شده است که پیامبر فرموده اند برای کودک بهتر از شیر مادرش نیست .(10)

3) دوران کودکی

امام رضا (ع) در سیره تربیتی خود در دوران کودکی به چند نکته توجه خاص داشتند اولین نکته اهمیت گفتگو با کودک و مهم شمردن اوست در روایات آمده زمانی که امام جواد(ع) به دنیا آمد حضرت به اصحابش فرمود :فرزندی به دنیا آمده که شبیه موسی بن عمران شکافنده دریاست و مانند عیسی بن مریم مادرش پاک و مطهر است و راوی در ادامه می گوید حضرت در تمام طول شب با او صحبت می کردند (11) نکته دیگری که مورد توجه حضرت بود محبت به کودک است ،محبت کلید بسیاری از مشکلات تربیتی است حضرت از این روش بسیار بهره می بردند و آن را یا در کلام خود نشان می دادند و یا بااعمال و رفتار خود این معنا را منتقل می کردند. از اباصلت نقل شده است هنگامی که امام جواد بر بستر شهادت پدر وارد شد حضرت رضا (ع) از بستر برخواست به سوی او رفت دست بر گردنش انداخت او را به سینه فشرد و میان دو چشمش را بوسید و با او سخن گفت (12) .مسئله بعد احترام است هر انسانی برای خود ارزش و منزاتی قائل است هر چند کودک باشد پس والدین باید به این نکته توجه کنند که همواره با احترام با کودک خود برخورد نمایند امام رضا (ع)همواره در برخورد با فرزند بزرگوارشان به این نکته توجه کرده و فرزندشان را با کنیه مورد خطاب قرار می دادند و وی را بسیار احترام می کردند.

4)دوران جوانی

دوران نوجوانی و جوانی بسیار حساس و سرنوشت ساز است جوان روحی حساس و تاثیر پذیر دارد در این دوران نقش تعلیم و تربیت بسیار با اهمیت است و والدین باید در این دوران جوان را با تعلیمات روح بخش اسلام آشنا سازند امام رضا (ع) در باب اهمیت آموختن تعالیم دینی بر جوانان می فرماید:اگر جوانی از جوانان شیعه را بیابم که در مقام فراگیری دانش دین نباشد (برای تنبیه )بیست تازیانه به او خواهم زد .(13)

تشویق کردن جوانان در ایجاد شوق و انگیزه در او نقش بسیار دارد در روایات آمده است امام رضا در مقابل عمل نیکویی که امام جواد انجام داد او را به خود نزدیک کرد میان دو چشمش را بوسید و فرمود پدر و مادرم به فدایت تو برای امامت شایستگی داری(14) .این نوع تربیت جوان را برای انجام کارهای بزرگتر آماده و مهیا می سازد و نکته آخر اینکه نظارت مستمر والدین بر فرزندان یک ضرورت است حتی زمانهایی که دسترسی به فرزندشان ندارند حضرت زمانی که از فرزند خود جداشده بودند باز هم به وسیله نامه نظارت کامل را بر ایشان داشته و ارشادات لازم را انجام میدادند .

این مطالب گوشه کوچکی از بعد شخصیتی امام رضا (ع) در زمینه تربیت فرزند بود و بهتر است برای درک بهتر و دقیق تر این مسئله به کتب روایی و سیره آن حضرت مراجعه شود که الگویی بی بدیل از تربیت فرزند را برای ما به تصویر کشیده است.

پی نوشت:

1)میزان الحکمه ،ج4 ،ص 280

2)وسائل الشیعه ،ج14،ص54

3)مسترک الوسائل ،ج2،ص6161،جلد قدیم

4)مکارم الاخلاق ، ج 1

5)بحار الانوار ، ج101 ،ص116

6)مسترک الوسائل ،ج2،ص618

7)عیون الاخبار ارضا ،ج2،ص127،بحارالانوار،ج48،ص278

8)عیون الاخبار رضا ،ج2 ،ص28

9)بحار الانوار ،ج1،ص110

10)مسند امام الرضا ،شیخ عزیز الله عطاردی ،ج2 ٌ279

11)بحار الانار ،ج50 ،ص15

12)بحار الانوار،ج49،ص301

13)بحارالانوار ،ج75،ص346

14)بحار الانوار ،ج 59،ص120

منبع : تبیان