نودیها:نکته بسیار مهمی که همواره مورد توجه نیاکان ما بوده، استفاده از روغن ارده کنجد است، با نگاهی دقیق به کتابهای کهن به این نتیجه می‌رسیم که حکما برای روغن کنجدی که بدون تفت داده شدن و تبدیل به ارده شدن، تهیه می‌شده است، ارزش غذایی قائل نبودند مگر آنکه آن را برای مصارف دارویی به‌شکل ضماد استعمال می‌کردند.
اما روغن خوراکی تهیه‌شده از کنجد را پس از تبدیل کردن کنجد به ارده و سپس روغن‌گیری از ارده به دست می‌آورند لذا روغن کنجد هرگز خاصیت روغن ارده کنجد را ندارد و آنچه در اسناد کهن و کتب مربوط مشاهده می‌شود غذائیت چندانی ندارند و خوراکی نیست.
در ذیل متنی از کتاب مفاتیح‌الارزاق ص۷۹۳ ج۱ آمده است که دقیقاً گویای همین مطلب است؛ در کتاب مذکور آمده است اگر روغن آن را از کنجد پوست‌نکنده بگیرند آن را روغن حل نامند و اگر از کنجد پوست‌کنده و بریان که همان ارده است اخذ کنند لزوجت آن کمتر است و حتماً می‌دانید که هر غذای لزجی به کبد آسیبهای جدی می‌رساند که کمترین آن داشتن کبد چرب است و اگر آن را نرم بکوبند و با آب آن‌قدر به هم بزنند تا گرم شود و روغن آن جدا گردد و سپس بردارند، رطوبت آن بیشتر می‌شود پس طبیعت آن به تری می‌رود و گرم و تر و بهاری معتدل می‌شود البته بعد آن را در آب جوش می‌سایند تا روغن به دست آید و دست آخر آن را در حالت پخته‌شده ساییده و کوبیده و این روغن مناسب خوردن است که روغن ارده نام گرفته است.
طبیعت روغن ارده کنجد آن در دوم گرم و تر و تا هفت سال قوت آن باقی می‌ماند و قابل مصرف است.
باید به این نکته مهم که همیشه نیاکانمان در روغن‌گیری رعایت می‌کرده‌اند، توجه داشت که به‌ازای ۱۰۰ کیلو ارده کنجد مقدار ۲۰ لیتر آب سالم را آرام‌آرام و به‌دفعات به آن اضافه کنند تا روغن آن زلال و شفاف شود و آب را یک‌باره به‌روی آن نریزند.
حال برای علاقه‌مندان به تعمق در متون کهن پزشکی ایران‌زمین دقیقاَ متن تحت اللفظ کتاب را می‌آوریم تا نسبت به جایگزین کردن روغن کنجد حتی به‌شکل عرضه آن و روغن‌گیری آن جلوی چشم مشتری، برای تبلیغات به‌جای روغن ارده کنجد خوراکی واقعی که اصلاً طبیعت متفاوتی دارد و برعکس روغن کنجد، کبد را از آلودگی‌ها و چربی‌ها پاک می‌کند چون گرم و تر است و لزوجت هم ندارد جداً دقت لازم را به عمل بیاورند.
متن کتاب مفاتیح الارزاق درباره روغن ارده کنجد:
«روغن آن را اگر از کنجد غیرمقّشر بریان بگیرند آن را «دُهْنُ الحَلّ» نامند؛ به‌فتح حای مهمله و تشدید لام که لزوجت این زیاد است و اگر مقّشّر بریان اخذ نمایند، لزوجت آن کمتر و چون آن را نرم کوبند و با آب به دست، خوب بزنند تا گرم شود و روغن آن جدا گردد، دارند، بر رطوبت غالب [است].
و آنچه سائیده در آب جوش دهند تا روغن حاصل گردد، آن را طبیخ نامند و سائیده و یا کوبیده آن را بدون استخراج روغن «اُشی» نامند که به‌فارسی «اَوْده» گویند؛ طبیعت آن گرم و تر.
افعال و خواصّ روغن ارده کنجد:
آشامیدن آن با ادویه مناسبه منقّح و ملیّن و مرطّب و مسمّن و رافع احتراقات حادث از خلط حاد وضیق النّفس، وسعال یابس و قرحه ریه و تشنّج یابس قویتر از کنجد، و در قرحه البول مانند کنجد و در مزورهای مرض بعد از دهن لوز و فسق نافعترین ادهان [است]».
به‌نوشته احیای سلامت، روغن کنجد را از کنجد غیرمقشر (با پوست) می‌گیرند که نامش هم «دُهْنُ الحَلّ»است؛ لزوجت آن بسیار زیاد است و می‌دانیم که هر غذای لَزِجی برای کبد مضر است و چربی کبد می‌آورد اما اگر از کنجد مقشّر بریان (پوست‌کنده بریان) اخذ کنند، لزوجت آن کمتر است و اگر آن را به‌نرمی بکوبند و روغنش را جدا کنند، رطوبت آن افزایش می‌یابد؛ اگر داخل آب جوش بریزند و بسایند و بکوبند به آن ارده ( اَوْده، اُشی) گویند که طبیعت آن گرم و تر می‌شود.
خواص روغن ارده کنجد
ملیّن رطوبت‌زا، چاق‌کننده، رفع صفرای سوخته سودا، تنگی نفس، درمان سرفه خشک، زخم ریه و آسم، تشنج خشک و درمان ادرار سوختگی کودکان و سوزش ادرار.
تسنیم
