– هر چه علاقه بیشتر، ارتباط عمیق تر و پایدارتر. این قاعده مهم و مسلم حتی در ارتباط با خدا نیز صادق است. چرا که هر کس عشق و محبتش به خدا بیشتر باشد. راز و نیاز و خلوت و ارتباط کلامی و عاطفی اش با او بیشتر خواهد بود. بیشترین و عمیق ترین ارتباط کلامی و عاطفی را معصومین علیهم السلام با خداوند متعال داشته اند.
کاهش ارتباط کلامی از نشانه های آشکار سردی و کاهش ارتباط عشقی و عاطفی بین زوجین در خانواده ها به شمار می آید.
در مطالب قبلی علاوه بر ضرورت مدیریت در مورد اهمیت و لزوم آموزش و ارتقاء سطح علمی و اختصاص هزینه و حوصله و وقت به مطالعه و مشارکت در دوره های آموزش خانواده و کسب مهارت های ارتباطی در تحکیم بنیاد خانواده و رونق ارتباط کلامی و پایداری روابط عاطفی بین زوجین به عنوان اولین گام به اجمال بحث شد. در این مختصر گام های بعدی در حوزه پیش نیازها و لوازم اصلی تقویت ارتباط کلامی را پی می گیریم.
۲- ارتباط کلامی نباید به مجادله و دیالوگ های تنش زا و آزار دهنده منجر شود. در مجادله هیچیک از طرفین پیروز نخواهند شد و در حقیقت در فضایی مه آلود گم خواهند شد. خستگی و انزجار بیشتر شده و روابط عاطفی به شدت کاهش خواهد یافت. در مجادله هر یک از طرفین بدون توجه به نیازهای طرف مقابل در پی اثبات و تحمیل خواسته های خود می باشد.
قرآن کریم مجادله را مورد نکوهش شدید قرار داده تا جایی که مجادله با غیر مسلمان را نیز ممنوع اعلام کرده است.
آنجا که می فرماید: لا تجادلو اهل الکتاب اِلاّ بالتی هِیَ اَحسنَ … با اهل کتاب جز به نیکوترین روش مجادله نکنید (عنکبوت / ۴۶)
و نیز در سوره آل عمران آیه ۴۵۹ خطاب به رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: نرمی و لطافت و مهربانی تو باعث شد که مردم از اطراف تو پراکنده نشوند.
حتی خطاب به موسی (علیه السلام) در ارتباط با فرعون می فرماید: برو به سوی فرعون و با او با زبان نرم و لیّن سخن بگو تا شاید اثرگذار باشد. (طه / ۴۴)
با چنین فرهنگ و آموزه هایی آیا صحیح است که در آشیانه ای که برای تسکین و مودت و رحمت تشکیل شده و زن و شوهر براساس قرآن با یکدیگر عهد و پیمان بسته اند، زبان تلخ و تنش زایی داشته باشند؟
۳- نیت در ارتباط کلامی، باید جلب رضایت خدا و محبت همسر باشد و لاغیر. هدف از ارتباط کلامی نباید صِرف تخلیه هیجانات و عصبیت های فرو خورده و محکوم کردن مخاطب و مچ گیری و تحقیر و تحمیل عقیده باشد. در رویکرد دینی، هر کاری برای خدا (اگرچه کوچک) باشد. عبادت محسوب شده و انسان را به کمال و آرامش می رساند.
نیت، عمل و ارتباط بین اعضای خانواده را ارزشمند و هدفمند می کند. از همین رو در آیات قرآن هفتاد بار کلمه ی «فی سبیل الله» به کار رفته است. مقدس ترین کارها، با نیت و هدف بد، فاسد می شود، نیت خدایی عامل جذب الطاف و عنایات الهی می شود، راهها روشن و هموار می شوند.
اینجاست که (در سوره عنکبوت آیه ۶۹) می فرماید: وَالذین جاهدوا فینا لنهدینَّهم سُبُلنا اگر نیت ما در ارتباطات اجتماعی و خانوادگی در جهت جلب رضایت حضرت حق باشد، خداوند دل ها را متمایل و شیفته ما نموده و تصریح می فرماید: «آنانکه ایمان به خدا آورند و کارهای شایسته انجام دهند، خداوند بر ایشان محبوبیت ایجاد می کند (مریم / ۹۶)
محبوبیت را باید از خداوند بخواهیم چرا که او مقلب القلوب است و دل های همه در دست اوست.
ائمه اطهار علیهم السلام که با نگاهی قرآنی و وحیانی جهان را نگریسته و الگوی تمام نمای هر انسان مصلح و مسلمانی می باشند. زندگی پاک و پایداری در دوستی و محبت را منوط به پاکی و زلالی نیت دانسته و می فرمایند: مَن حَسُنَت نیَتُهُ کَثُرَت مَتُوبَتُهُ وَ طابّت عیشَتُهُ و وَجَعَت مَوَدَّته «هر که دارای حسن نیت باشد، موقعیت او بیشتر و زندگیش پاک تر می شود و دوستی با او لازم است» (از سخنان علی علیه السلام – به نقل از فهرست غرر – ص ۳۹۹ – کلمه نیّت)
علت عمده خستگی و ناتوانی در جلب محبت و همسر و ریشه اصلی تنش ها و تلخی ها و طلاق های عاطفی و کاهش ارتباط کلامی بین زوجین را می بایست در آلوده شدن هدف و نیت به خودخواهی و خودمحوری و دوری از نیت خالص الهی جستجو کرد.
۴- اعتقاد قلبی به محتوای پیام در ارتباط کلامی، از دیگر عوامل موثر در ارتباط عاطفی و کلامی با همسر می باشد که نباید مورد غفلت قرار گیرد.
چه خوب گفته اند که بین حال و قال حال صادق تر است. چه خوب است که حال و قال همسو باشند. اینجاست که سخن و ارتباط کلامی معجزه می کند. نباید فراموش کرد که: گزاره های عاطفی، تربیتی و اخلاقی مثل گزاره های فیزیک و شیمی و ریاضی نیست که صرف اطلاع رسانی و انتقال کافی باشد. باید اعتقاد قلبی پشتوانه انتقال پیام باشد. بهترین شاهد اعتقاد قلبی عمل کردن به پیام است. اینجاست که قرآن می فرماید: یا ایها الذین آمنوا لِمَ تقولون ما لا تفعلون. کبر مَقتاً عِندالله ان تقولوا ما لا تفعلون. (صف / ۲ و ۳)
ای کسانی که ایمان آورده اید چرا سخنی می گویید که عمل نمی کنید؟ این عمل که سخن بگویید و خلاف آن عمل کنید، بسیار سخت خدا را به خشم و غضب می آورد.
چه بساز زنان و مردانی که همواره در پی تزریق رونق و نشاط در روابط ین اعضای خانواده بوده و از روند به رو به کاهش ارتباط عاطفی و کلامی بین خود و همسرشان گله و شکایت می کنند، اما به عوامل کاهش دهنده فرآیند ارتباطی توجهی ندارند. از کاستی ها و ناراستی های خود غافلند و کوچکترین ضعف در طرف مقابل را بر نمی تابند و همین موجب سردی و انجماد روابط (بین زوجین) می شود. علی علیه السلام می فرماید: اَکبرُ العَیبِ اَن تعیبَ ما فیکَ مِثلُهُ (حکمت ۳۴۵)
بزرگترین عیب این است که عیبی را که مثل آن در تو هست بر دیگری خرده گیری. در جای دیگری می فرماید: به عیوب خود مشغول شوید تا از عیوب دیگران غفلت کنید. همچنین می فرماید: الداعی بلا عَمَل کالهَّ امی بلا وتر (فصاء – ۳۳۰) دعوتگری که به حرف خود عمل نکند تیراندازی را ماند که زه بر کمان ندارد.
۵- زبان گفتاری با زبان غیر گفتاری باید هماهنگ باشد. باید زبان بدن (لباس، طرز نشستن، ایماء، اشاره، حرکات دست و چهره، غم، اندوه، اخم، تبسم، تعجب، تأسف، تأثر و…) نه تنها کمتر ازتأثیر زبان سر (گفتاری) نیست بلکه اگر درست و به موقع بکار گرفته شوند مۆثر از زبان سر خواهند بود. موارد زیادی را شاهد بوده ایم که مثلاً زن در حال پاک کردن عدس با همسرش سخن می گوید و یا مرد به هنگام تماشای تلویزیون به همسرش می گوید گوشم با توست حرفتو بزن! این ارتباط کلامی به دلیل عدم هماهنگی زبان گفتار و غیرگفتاری نه تنها اثر گذار و جذاب نخواهد بود بلکه زمینه های سردی روابط و گسست بین اعضای خانواده را فراهم خواهد ساخت.
روانشناسان براساس تحقیقات به عمل آمده می گویند:
زبان بدن بالاترین اثر را در ارتباطات داشته و ۵۵% نفوذ و تأثیرگذاری در مخاطب مربوط به بکارگیری صحیح حرکات بدن می باشد. آنها ۳۸% را به طنین و لحن و تنها ۷% را به صِرف کلام و زبان سر مربوط می دانند.
۶- سخن باید صریح، رسا، شاداب، محکم، امّا نرم و لیِّن باشد.
در قرآن نیز همانطور که در سطور قبل اشاره شد قولاً لیّنا و قولاً سدیداً آمده است. سخن نباید توأم با ابهام و کنایه و بدتر از همه با تمسخر و تحقیر و تحمیق باشد. زبان گاهی همچون شمشیری است که هم گوینده را مجروح می سازد هم شنونده را. بخش مهمی از دعواها و اختلافات زوجین، به جهت عدم رعایت این اصل مهم می باشد.
عدم شناخت نیازها، مطالبات و منظور مخاطب (همسر) و پوشاندن سخن در هاله ای از نیش و کنایه های آزار دهنده و پنهان نمودن و یا بیان ناقص موجب بدبینی، بد فهمی و بی اعتمادی از یکسو و ارتباط بیمار و ناسالم و سرد با مخاطب از سوی دیگر شده و فضای یخ زده و منجمدی را در نهاد خانواده حاکم می سازد. رسایی و شفافیت در بیان اگر چه ممکن است در مقطعی کوتاه موج دلخوری و ناراحتی شنونده شود. اما در فرآیند زندگی باعث شناخت خواسته ها و احتیاجات طرفین گفتگو (زوجین) شده و ارتباط کلامی و عاطفی را صادقانه، صمیمی و پایدار خواهد کرد.
منبع :تبیان
