از همان روزهای اول آغاز به کار دولت یازدهم، یکی از شعار هایی که به گوش می رسید، تاکید بر حل مشکلات اقتصادی با تاکید بر آدرس غلط «وابستگی چرخ سانتریفیوژها با چرخ زندگی مردم» بود. اما اکنون به نظر میرسد با گذشت ده روز از اتمام مذاکرات هسته ای ایران با گروه ۵+۱ و فرو کش کردن گرد و خاکی که از ذوق زدگی ناشیانه برخی از رسانه ها جهت القای جو پیروزی بزرگ در میان جامعه بلند شده بود، چهره واقعی «آنچه مرقوم داشته اند» بیشتر نمایان می شود.
تا پیش از اعلام توافق وین رییس جمهور و سایر دولتمردان دولت یازدهم تلاش می کردند تا با برجسته سازی تاثیر مذاکرات در به حرکت در آمدن چرخ اقتصادی به جامعه چنین القا کنند که میان چرخش سانتریفیوژ و مشکلات کنونی جامعه ارتباط تنگاتنگی برقرار است و برای بهبود اوضاع زندگی تنها مذاکرات هسته ای حلال اصلی مشکلات است. این رویه بارها در اشکال مختلف و در سخنان مسئولان به گوش میرسید. به گونه ای که یک روز بعد از قرائت بیانیه لوزان (که به اذعان وزیر خارجه کشورمان تنها یک بیانیه ای بیشتر نبود) حسن روحانی ضمن تاکید دوباره بر آدرس غلط «چرخ سانتریفیوژها باید همزمان با چرخ زندگی مردم بچرخد» گفت:
«یکی از وعده هایی که دولت به مردم داده بود این بود که سانتریفیوژ بچرخد اما زندگی مردم هم بچرخد. چرخش سانتریفیوژها زمانی برای ما ارزشمند است که چرخ اقتصاد هم در کنار آن در چرخش باشد. این کار و هدف را امروز نزدیک تر از ماههای پیش، هفته های پیش و حتی روزهای پیش ما می بینیم … بنابراین در چارچوبی که ما پیش رو داریم می بینیم که رویکرد این دولت پاسخ داده است».
اما این رویه دولت اعتدال در گره زدن تمام معضلات داخلی به مساله هسته ای و متمرکز کردن تمام توان خود در مذاکرات و چشم دوختن به خارج از کشور برای تحقق خواسته خود به حدی از درجه افراط رسید که مقام معظم رهبری در بیاناتی در ۹ اردیبهشت ۹۴ تأکید کردند: «کلید حل مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست، در داخل کشور است و همه باید مسئولیت‌های متفاوت خود را در تقویت تولید داخلی به عنوان تنها راه علاج مشکلات اقتصادی، انجام دهند».
اما رویه دولت یازدهم در گره زدن تمامی مشکلات به تحریم ها بار دیگر در سخنان روحانی در مراسم بزرگداشت هفته محیط زیست نمایان گردید، وی در این باره گفت:
«ما وقتی می‌گوییم باید تحریم‌های ظالمانه رفع شود بعضی‌ها چشمان‌شان زیاد نچرخد. تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود، منابع آبی زیاد شده و بانک‌ها احیا شوند. آنها که ملت ما را تحریم کرده‌اند ظلم بزرگی مرتکب شده‌اند اما عده‌ای در داخل هم نمی‌دانستند تحریم چیست».
این در حالی است که اکنون با پایان یافتن مذاکرات هسته ای با امریکا و فارغ البال شدن دولت یازدهم از تلاش برای تسلیم قدرت های بزرگ در برابر ملت ایران! انتظار می رفت نشانه های بهبود اوضاع اقتصادی در افکار عمومی دیده شود و یا لااقل شاهد ادامه وعده رفع مشکلات در مسیر پیشرفت اقتصادی از جانب مسئولان دولتی باشیم. اما مواضعی که از روز بعد از توافق در میان مسئولان دولتی اتخاذ شد نشان داد که مسئولان ارشد دولت یازدهم و بسیاری دیگر از کارشناسان اقتصادی اصلاح طلب نیز معتقدند رفع تحریم ها تاثیر چندانی بر اوضاع اقتصادی کشور نخواهد داشت!
طیب نیا: با حذف تحریم ها زمینه‌ای برای حل و فصل همه مشکلات فراهم نمی شود
به عنوان مثال فردای توافق وین علی طیب نیا، وزیر امور اقتصاد و دارایی در حاشیه جلسه هیات دولت طیب‌نیا با تاکید بر اینکه مشکلات اقتصادی ما به واسطه تحریم آغاز نشده است که بخواهد با حذف تحریم ها زمینه ای برای حل و فصل همه مشکلات فراهم شود، گفت: ما در حوزه اقتصادی در گذشته مشکلاتی را داشتیم که مقام معظم رهبری این مشکلات را در نفتی بودن و دولتی بودن اقتصاد خلاصه کردند و تاکید داشتند که باید از شرایط فراهم شده و محدودیت ها استفاده و زمینه را برای اصلاحات ساختاری فراهم کنیم.
نعمت زاده: قیمت خودروهای داخلی کاهش نمی‌یابد
از سوی دیگر نعمت زاده وزیر صنعت نیز فردای توافق در اظهاراتی با اشاره به اینکه قیمت خودروهای داخلی کاهش نمی یابد، زیرا قیمت آن را شورای رقابت تعیین می‌کند، گفت:
«گر نرخ ارز کاهش یابد ممکن است قیمت خودروهای خارجی کاهش یابد»
سیف: پول‌های بلوکه‌شده ایران ۲۹ میلیارد دلار است
پیش از توافق وین بسیاری از مقامات دولت، هنگامی که قصد داشتند ضرورت توافق با دشمن را به هر بهانه ای توجیه کنند و برای مردم تبیین کنند که باید امتیازاتی بدهیم تا امتیازات ارزشمندی بدست بیاوریم، از طلب بیش از ۱۲۰ میلیارد دلاری کشورمان و بعضاً تا ۱۵۰ میلیارد دلاری از آمریکا و متحدانش سخن می‌گفتند.
اما در چند روز گذشته و پس از تنظیم متن اولیه بین ایران و ۵+۱ ناگهان برخی مقامات کشورمان همه حرف‌ها و عدد و رقم‌های گذشته را فراموش کردند و مدعی شدند کلاً طلب ایران ۳۰ میلیارد دلار است. بعنوان نمونه ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی گفت: ۲۳ میلیارد دلار از اموال بانک مرکزی در کشورهای ژاپن، کره و امارات متحده عربی موجود است. ۶ میلیارد دلار از محل فروش نفت نیز در هند وجود دارد که پس از رفع تحریم‌ها آزاد خواهد شد. البته بانک مرکزی ۵ میلیارد دلار بدهی به خارج از کشور دارد.
طیب‌نیا، وزیر اقتصاد هم آمار سیف را تأیید کرده و می‌گوید: حدود ۳۵ میلیارد دلار از این دارایی‌ها در شرکت نیکو سرمایه‌گذاری شده است که مربوط به طرح‌های شرکت نفت است و حدود ۲۲میلیارد دلار در چین به عنوان وثیقه‌های فاینانس موجود است. اگر تمامی این مبالغ را ارزیابی کنید به آن عددی خواهید رسید که رئیس کل بانک مرکزی بیان کرده است.
به جز این دو مقام اقتصاد، زنگنه، وزیر نفت هم در حاشیه نشست هیأت دولت به دلارهای بلوکه شده در حوزه نفت اشاره کرد که به گفته او تنها چهار میلیارد دلار است!
آخوندی: توافق هسته ای تاثیر مستقیم بر بازار مسکن نخواهد داشت
عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی نیز یک هفته بعد از توافق هسته ای در پاسخ به این سوال که تاثیر توافق هسته‌ای بر بازار مسکن چه خواهد بود، اظهار کرد:
«بازار مسکن بازار داخلی است و توافق هسته‌ای خیلی نمی‌تواند تاثیر مستقیمی بر روی این بازار داشته باشد».
نوبخت: مردم می‌دانند بلافاصله بعد از توافق تغییرات محسوس نخواهد بود!
محمد باقر نوبخت نیز در نشست خبری که صبح روز سه شنبه برگزار شد، با اشاره به تغییراتی که از رفع تحریم ها در اقتصاد ایجاد می شود گفت:وی خطاب به جامعه گفت:
«قطعا جامعه ما فهیم هستند و می دانند بلافاصله بعد از امضا تغییرات محسوس نخواهد بود، ما تلاش داریم انتظارات مردم را از راه معقول برآورده کنیم نه راه های پوپولیستی».
عضو شورای مرکزی کارگزاران و از حامیان دولت روحانی نیز در مصاحبه ای در روز شنبه ۳ مرداد با روزنامه شرق عنوان کرد:
«برخی افراد، محافل و رسانه‌ها هستند که ابتدا از یک فضای هیجانی سخن گفته و سپس به آن حمله می‌کنند. در میان اکثریت مردم و نخبگان، کسی گمان نمی‌کند لغو همه تحریم‌های اقتصادی ایران سبب میشود تا مسائل بغرنج آن یک‌شبه حل شود. لازم به گفتن نیست که این تصور تا چه اندازه با واقعیت فاصله دارد. مشکلات اقتصاد و مدیریت در ایران بسیار عمیق، پرتعداد و پیچیده‌تر از آن است که با لغو تحریم‌ها، مسئله حل شود».
کشتی آرا: توافق هسته‌ای تاثیری در بازار سکه و ارز ندارد
در همین راستا محمد کشتی‌آرا رئیس اتحادیه طلا و جواهر در خصوص علت افزایش قیمت سکه در شرایط کاهش بهای انس جهانی طلا و عدم افزایش نرخ ارز در روز بعد از توافق گفت:
«از ظهر امروز تقاضا برای خرید سکه و طلا به شدت افزایش یافت که به نظر میرسد اثرات موقتی مذاکرات هسته‌ای باشد. تقاضا بسیار زیاد اما فروش کم بود، همین مسئله قیمت طلا را افزایش داد. البته توافق هسته‌ای تاثیر چندانی در بازار سکه و طلا ندارد».
زیباکلام: برداشتن تحریم‌ها «اقتصاد» را متحول نمی‌کند
یکی دیگر از افرادی که همواره بر هزینه زا بودن برنامه هسته ای تاکید داشته و بار ها بر لزوم تعطیل سازی فعالیت های هسته ای تاکید می کرد صادق زیبا کلام بود. وی که از اصلاح طلبان و حامیان دولت یازدهم به شمار میرود در یادداشتی که فردای توافق در روزنامه شرق منتشر شد نوشت:
«بسیاری می‌گویند که اهمیت ٢٣ تیر در تغییر و تحولات عمیق اقتصادی است که در جامعه ایران رقم خواهد خورد. رفع تحریم‌ها و عادی‌شدن روابط اقتصادی با دنیا را بسیاری از جمله شماری از مسئولان دولت یازدهم، به‌عنوان برجسته‌ترین نقطه‌عطف توافق هسته‌ای برخواهند شمرد.
این درست است که تحریم‌ها محدودیت‌ها و معضلات زیادی برای اقتصاد ایران ایجاد کرده بود. اما با وجود گشایش اقتصادی‌ای که توافق به بار خواهد آورد، «تحول اقتصادی»، آن نقطه عطف تاریخی که توافق هسته‌ای به‌همراه می‌آورد، نخواهد آورد. اقتصاد ما یک اقتصاد ناکارآمد دولتی است که تحریم‌ها، وضع آن را حادتر کرده بود. برداشته‌شدن تحریم‌ها خودبه‌خود نه اقتصاد ما را کارآمدتر خواهد کرد و نه لزوما از فساد خواهد کاست. نسخه بهبود اقتصاد ما رفتن به‌دنبال مسیری است که در سه، چهار دهه گذشته، بسیاری از کشورهای مشابه ما پیمودند و از اقتصادهای شبه‌دولتی ناکارآمد و درحال‌توسعه به اقتصادهای موفق صنعتی تبدیل شدند.
داروی شفابخش اقتصاد ما، برداشته‌شدن تحریم‌ها نیست، بلکه پای‌گذاردن در مسیری است که برزیل، آرژانتین، ترکیه، هند، مالزی، مناطق آزاد چین و دیگران پای گذاردند. یعنی رفتن به‌دنبال الگوی توسعه اقتصادی بازار آزاد آدام اسمیت. توافق هسته‌ای لزوما توسعه سیاسی و بازشدن جامعه مدنی چشمگیری را هم به‌دنبال نخواهد آورد.»
این اظهارات در حالی بیان میشود که در دو سال گذشته تحریم به عنوان عامل تمامی مشکلات کشور از کم آبی گرفته تا بی میلی جوانان به ازدواج معرفی می شد و مذاکرات هسته ای و تلویحا توقف فعالیت های هسته ای به عنوان شاه کلید این قفل عنوان می گردید. اما این اظهارات حاکی از آن است که برخلاف ادعای دولت، چرخ زندگی مردم به چرخش سانتریفیوژها ارتباطی نداشته است. از سوی دیگر به نظر میرسد تاثیری که تعلیق تاسیسات هسته ای با خود به دنبال داشته باشد در سایر حوزه ها به خصوص علمی، نظامی و حتی اقتصادی خود را نشان دهد. این در حالی است که انتظار میرود دولت های غربی حتی به توقف کامل فعالیت های هسته ای ایران بسنده نکرده و با پیشروی در سایر عرصه بار دیگر از حربه تحریم و حتی حمله نظامی به بهانه هایی نظیر نقض حقوق بشر، حمایت از تروریسم بر علیه مردم ایران استفاده نماید.
