گل و لای تا ارتفاع سه متری بالا آمده، گویا اجسادی زیر آوار سیل مانده‌اند؛ مدیرعملیات بی‌سیم می‌زند؛ یکی از فلان پایگاه، دیگری از فلان شعبه و یکی دیگر هم از پای تلویزیون برخواسته، خود را به موقعیت می‌رسانند و عملیات آغاز می‌شود.
بیشتر از هشت روز است که آب رودخانه، آلاچیق‌ها، ویلاباغ‌ها و ماشین‌های با سرنشین و بدون سرنشین زیادی را برده است؛ هشدار داده بودند که ساخت و ساز در مسیل رودخانه ممنوع است، طبق معمول تذکرات درباره اینکه جنگ با طبیعت خطرآفرین است، بی‌اثر بود و باز هم نبود گوشی بدهکار، حادثه تلخ دیگری آفرید.
حدود هشت روز است که از حادثه سیل و آبگرفتگی در حدود ۱۳ استان کشور می‌گذرد، در شرایطی که هنوز جستجوهای امدادگران هلال احمر برای یافتن مفقودین ادامه دارد و به دنبال اظهار نظرهای مختلف درباره اخبار و حواشی امدادرسانی دستگاه‌های مختلف به حادثه سیل یکشنبه گذشته، خبرنگار ایسنا جزییات امدادرسانی‌های سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر را در گفت‌وگو با رییس این سازمان جویا شد.
دکتر ناصر چرخساز در تشریح این امدادرسانی‌ها و همچنین میزان آمادگی جمعیت هلال احمر برای مقابله با این حادثه می‌گوید: به دلیل تقارن این حادثه با پایان مسافرت‌های تعطیلات عید فطر و همچنین شروع فصل دوم مسافرت‌های تابستانه، از آمادگی نسبی در مسیرهای ارتباطی برخوردار بودیم و تمام حوزه‌های ما در کل کشور آماده بودند.
هواشناسی هشدار داده بود
وی با اشاره به تاثیرپذیری ۱۰ استان در حادثه سیل یکشنبه هفته گذشته ادامه می‌دهد: البته طی روزهای بعد این میزان به ۱۳ استان رسید. مانند مابقی ایام در این حادثه نیز از دو – سه روز قبل از وقوع حادثه هشدارهای هواشناسی مبنی بر افزایش بارندگی‌ها، شدت وزش باد و امکان وقوع طوفان و … گزارش شده بود. ما نیز آماده باش را در تمام استان‌ها اعلام کرده بودیم.
چرخساز افزود: چهار سیل در استان‌های کردستان، قزوین، سیجان در جاده چالوس و حاشیه رودخانه کن در استان تهران اتفاق افتاد. این سیل در دو مورد در مناطق حاشیه‌ای اتفاق افتاده بود و در راه‌های ارتباطی اصلی نبود. البته باید بگویم که سازمان هواشناسی نیز موارد را به صورت محلی اعلام نمی‌کند، بلکه موارد اعلامی سازمان هواشناسی به صورت کلی است. به همین دلیل پیش بینی وقوع حادثه در منطقه‌ای خاص و تمرکز نیروها در آن منطقه وجود ندارد و چنین موضوعی دور از منطق است.
اعزام امدادگران به محض اطلاع از وقوع سیل
چرخساز در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: در مجموع طغیان رودخانه، جاری شدن سیل یا هر اسم دیگری که بر آن بگذاریم شاید در کمتر از ۱۰ دقیقه تا یک ربع اتفاق افتاد و البته این اتفاق در مناطقی رخ داد که به نوعی ییلاقی بودند و از طرفی نیز حادثه سیل با اتمام مسافرت‌های تعطیلات عید فطر همراه شد. در هر حال به محض اطلاع، نیروهای سازمان امداد و نجات به مناطق مربوطه اعزام شدند و با همکاری سایر دستگاه‌ها مانند سازمان راهداری، اورژانس، راهنمایی – رانندگی و … توانستیم موضوع را مدیریت کنیم.
وی در این باره ادامه می‌دهد: در برخی جاها نیاز بود که راه بسته شود، مانند تونل کن که احتمال ریزش آن وجود داشت و در برخی جاهای دیگر نیز باید مدیریت به گونه‌ای صورت می‌گرفت که راه‌ها باز شوند. تمام این موارد با هماهنگی پلیس انجام و نیروهای امدادی به منطقه اعزام شدند.
چرخساز می‌گوید: از طرف دیگر باید طبقه بندی حادثه صورت می‌گرفت؛ به طوری که مشخص شود کدام مناطق از مخاطرات بیشتری برخوردارند. به این ترتیب با شناسایی این موارد به انجام اقدامات لازم سرعت عمل بخشیدیم. از آنجا که اعلام شده بود روستای سنگان تهران را آب برده، اولین قدم اعزام نیروها و رفع مشکلات این منطقه بود. پس از آن به مابقی مناطق رسیدگی شد. در برخی بخش‌ها نیز زیرساخت‌ها نظیر برق و وسایل ارتباطی از بین رفته بود و همین امر کار ما را سخت می‌کرد. تاریکی هوا نیز مزیدی بر علت شده بود.
باد و تاریکی شب مانعی برای بالگردهای امدادی
وی درباره چرایی عدم اعزام بالگردهای امدادی به مناطق حادثه دیده نیز به ایسنا می‌گوید: کوهستانی بودن منطقه، شدت باد و تاریکی دست به دست هم دادند که نتوانیم پروازی را انجام دهیم. اگر این اتفاق در طول روز حادث شده بود شاید می‌توانستیم اعزام پروازی هم داشته باشیم.
رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: در گام اول افرادی که در معرض خطر بودند، هدایت شدند و بخشی از افرادی که در محاصره سیل گیر افتاده بودند، نجات یافتند. به فاصله چند ساعت راه‌ها باز شد و نهایتا حدود ساعت سه تا چهار صبح روز دوشنبه خودروها رها شده و برگشت داده شدند. از آن روز تا اکنون هم عملیات جستجوی مفقودین ادامه دارد.
چالش‌های امدادرسانی به یک حادثه
وی در این باره ادامه می‌دهد: البته یکی از معضلات ما در عملیات امداد و نجات این حادثه آن بود که آمار درستی از تعداد تلفات و مفقودین نداشتیم، البته شاید هنوز هم آمار درستی در این زمینه وجود نداشته باشد. بحث دیگر گستردگی منطقه حادثه دیده بود و از طرفی رسوب گل و لای بسیار زیاد مشکلاتی را در امر جستجو و نجات برای امدادگران پیش آورده بود. به عنوان مثال در تهران مجبور بودیم از منشا سیل که در حوالی رودخانه کن بود تا بوستان جوانمردان را چک کنیم یا در کرج فقط ۲۸ کیلومتر جاده داشتیم و باید تا بیلقان و پارک چمران و… را چک می‌کردیم.
چرخساز می‌افزاید: تعداد خودروهایی که آسیب دیده بودند نیز مشخص نبود و نمی‌دانستیم خودروهایی که دچار حادثه شده‌اند، فاقد سرنشین بوده یا سرنشینان آنها مفقود شده‌اند. خلاصه آنکه حرف و حدیث‌ها در این قضیه زیاد بود و این آمار و ارقام کار ما را دشوار می‌کرد. در مجموع امدادگران سازمان امداد و نجات و همچنین نیروهای سازمان آتش نشانی تهران تمام تلاش خود را انجام دادند و به دنبال مفقودین گشتند.
ارتفاع ۳ متری گل و لای، کار نجاتگران را سخت کرد
وی در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: عده‌ای نیز با مراجعه به کلانتری‌های مختلف، اعلام مفقودی می‌کردند، اما مشخص نبود که این مفقودی‌ها مربوط به همین حادثه سیل است یا خیر. هنوز هم نیروهای امدادی در حال تلاش و جستجوی مفقودین هستند و هنوز هم مشکلات موجود دارد از جمله آنکه در اطراف رودخانه کن در برخی نقط حدود سه متر گل و لای انباشته شده و عملیات جستجو و نجات در چنین شرایطی بسیار سخت است. حتی درآوردن خودروها با جرثقیل نیز مشکل ساز بود. هرچند بخشی از اقدامات، کار تلخی بود و آن هم درآوردن اجساد از میان گل و لای بود، اما بخش زیادی از اقدامات مربوط به این موضوع انجام شده است.
آموزش مقابله با بحران، همچنان مغفول در ذهن مسوولان
چرخساز به امداد و نجات مصدومان هم اشاره می‌کند و به ایسنا می‌گوید: امدادرسانی و نجات مصدومان در لحظات اول وقوع حادثه توسط نیروهای هلال احمر انجام شد، اما نکته‌ای که چندین بار گفته‌ام و همچنان هم مغفول است، این است که هنوز به دنبال آنند که چه کسی باید وقوع حادثه را اطلاع می‌داد و آیا هواشناسی اطلاع رسانی کرده است یا خیر؟ سوالم آن است اگر همین الان وقوع حادثه‌ای را پیش بینی کرده و اطلاع دهند، آیا کسی آمادگی مقابله با آن را دارد یا بهتر بگویم آیا جامعه ما آموزشی برای مقابله با سیل و حوادث این چنینی دریافت کرده است؟.
وی می‌گوید: ۱۶ وزارتخانه جزو کارگروه امداد و نجات کشور هستند؛ باید همگی دست به دست یکدیگر داده و در امر اطلاع رسانی در زمینه چگونگی مقابله با بحران کار کنیم. مردم باید بدانند که در زمان وقوع حادثه چه کاری را باید انجام دهند. گام اول یعنی اطلاع رسانی، در این قضیه گم شده است. پس از اطلاع رسانی باید آموزش نحوه مقابله با بحران را در دستور کار داشته باشیم.
مسوولان پاسخ دهند؛
چرا در مسیل رودخانه ساخت و ساز شده است؟
چرخساز تاکید می‌کند که بارها گفته‌ایم ساختمان سازی در مسیل رودخانه اشتباه است؛ اما مکررا مشاهده می‌کنیم که خانه، قهوه خانه، رستوران و … در مسیل رودخانه‌ها ساخته شده است؛ آب که قرار نیست کنار رود، مسلم است که آب راه خود را باز می‌کند، می‌گذرد و در این مسیر بی‌تردید کشته هم خواهد داد. آیا در این باره به درستی اطلاع رسانی شده است و آیا مسئولین ما جلوی این ساخت و سازها را گرفته‌اند یا به اشکال مختلف مماشات کرده‌اند؟ مسئولین مربوطه باید پاسخ دهند چرا در مسیل رودخانه ساخت و ساز شده است.
هزاران تلنگری که درس عبرت نشد!
چرخساز به سیل رودخانه قم در چند سال گذشته نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: در این باره بارها هشدار دادیم، اما مشاهده می‌کنیم که اطراف رودخانه به پارکینگ تبدیل شده است. آیا سیل خبر می‌کند؟ هشدار می‌دهم که آمادگی داشته باشید در صورت بروز سیل در این منطقه بازهم تعداد زیادی قربانی خواهیم داد. در مواردی هم مشاهده می‌شود که بر روی گسل ساختمان سازی کرده‌اند! چه کسی را تا کنون دیده‌اید که در دهانه آتشفشان خانه بسازد؟ هرجایی که با طبیعت جنگیده‌ایم و آنرا کوچک شمرده‌ایم نه تنها بهره‌ای از آن نبرده‌ایم، بلکه آسیب هم دیده‌ایم. قطع کردن درختان و تخریب محیط زیست نتیجه‌ای جز ریزگردها، سیل و حوادث این چنینی ندارد؛ آنوقت می‌آییم و دنبال مسئول ریزگردها می‌گردیم!.
وی می‌افزاید: این سیل و این تعداد کشته یکی از هزاران تلنگری است که تاکنون خورده‌ایم و درس عبرتی هم نگرفته‌ایم. باید بدانیم و قبول کنیم که طبیعت غالب بر ماست و نمی‌توان آنرا حذف کرد. مجددا تاکید می‌کنم که نباید جنگل را برای ساخت و ساز از بین برد یا در مسیل رودخانه ساخت و ساز کرد. بی‌توجهی به چنین مسائلی مسلما باد، طوفان، ریزگرد و سیل را به دنبال دارد. در بازدیدهایمان شاهد بودیم که محلی‌های چالوس هم همین بحث را داشتند که درخت‌های فلان جا را قطع کرده‌اند و چنین حادثه‌ای را رقم زده‌اند. جان کسانی که در این حادثه از دست دادیم باید تلنگری باشد برای اینکه مسئولان ما به گوش باشند و دست از لجبازی با طبیعت بردارند.
سگ‌های زنده‌یاب، توان مرده‌یابی دارند؟
چرخساز در پاسخ به برخی مباحث مبنی بر آنکه سگ‌های زنده‌یاب جمعیت هلال احمر توان مرده‌یابی ندارند نیز می‌گوید: کار اصلی این سگ‌ها زنده‌یابی و جستجو و نجات است، اما این سگ‌ها قابلیت ردیابی و پیدا کردن اجساد و بوی خون را نیز دارند و می‌توانند این کار را نیز انجام دهند. سگ‌های امداد و نجات دو – سه نوع مختلف دارند؛ ردیاب، زنده یاب و بخشی هم جسد یاب؛ ما به دنبال این موضوع نیز هستیم. از آنجا که سگ‌ها به خاطر شامه قوی‌شان می‌توانند جسد را نیز جستجو کنند از ظرفیت سگ‌های سازمان امداد و نجات نیز در این حادثه استفاده کردیم.
وی می‌گوید: پیش از این نیز در حوادثی مانند زلزله از این سگ‌ها استفاده کرده بودیم و نتیجه خوبی هم داشتیم. هرچند تعداد سگ‌ها به حد اعلا نیست، اما در تمام استان‌ها حداقل دو قلاده سگ وجود دارد و در زمان حادثه و در صورت لزوم فراخوان داده شده و از ظرفیت آنها نیز استفاده می‌شود.
آموزش امداد و نجات به سگ‌های خانگی، در دستور کار
چرخساز در ادامه صحبت‌هایش به طرحی برای آموزش سگ‌های خانگی با رویکرد کمک و امداد و نجات خبر می‌دهد و می‌گوید: سگ‌هایی که قدرت شرکت در حوادث به همراه مربی آموزش دیده را دارند، در این زمینه به کار گرفته می‌شوند. به این ترتیب خانواده‌هایی که از این حیوان نگهداری می‌کنند، فراخوان خواهند شد. پایلوت اول این طرح در استان تهران انجام و پس از آن در تمام کلانشهرها صورت خواهد گرفت. به این ترتیب آموزش‌های لازم داده می‌شود تا سگ‌ها در زمان حادثه احتمالی حداقل برای پیدا کردن صاحب خود و اطرافیان‌شان و در گام بعدی برای یافتن سایر حادثه‌دیدگان، کمک کنند.
وی درباره استفاده از دستگاه‌های زنده یاب در حوادثی نظیر سیل و زلزله و … نیز به ایسنا می‌گوید: دستگاه‌های زنده‌یاب انواع مختلفی دارند و معمولا بر اساس ضربان قلب، تنفس و … کار می‌کنند و جمعیت هلال احمر نیز از این دستگاه‌ها برخوردار است. تیم جستجو و نجات ما بخش‌های مختلفی را شامل می‌شود؛ بخشی از آن مربوط به سگ‌های جستجو، بخشی مربوط به دستگاه‌های بیورادار و زنده‌یاب و بخشی مربوط به آواربرداری است؛ در مجموع جستجو و نجات یک مبحث تجمیعی است.
نمره چرخساز به مدیریت بحران در حادثه سیل
چرخساز در پاسخ به سوال ایسنا درباره اینکه مدیریت بحران در این حادثه را چگونه ارزیابی کردید، می‌گوید: مدیریت این حادثه تقریبا خوب بود. هرچند بعد از اتمام اقدامات هر کسی اظهارنظری می‌کند و دیگری را متوجه تقصیرات احتمالی می‌داند، اما ارزیابی‌ام از هماهنگی‌ها خوب است؛ به طوری که هرجا که نیاز بود راه را باز کردند و هرجا که نیاز بود مسیرها مسدود شد. سازمان آتش نشانی نیز به خوبی عمل کرد و تقسیم وظایف داشتیم، اورژانس هم پای کار بود و دستگاه‌های مرتبط با راهداری هم آمده بودند. در مجموع احساس ناهماهنگی در این بخش نکردم و همه پاسخگو بودند.
وی در پایان صحبت‌هایش می‌گوید: نمی‌توانم نمره بدی به مدیریت بحران در حادثه سیل یکشنبه دهم. هرچند که حادثه در حوالی شب رخ داد اما همه مدیران پای کار بودند و حتی حضور فیزیکی نیز داشتند.
منبع:اینسا
