سه درسی که می توان از طبیعت بهار آموخت!

نودیها:با فرا رسیدن نوروز و زنده شدن طبیعت، گویا زندگی انسان ها نیز تکان خورده، آنها نیز به جنب و جوشی تازه در می آیند. آری! طبیعت، ما را به سوی خود فرا می خواند. فراخوانی که در آن، طبیعت، انبوه مردم را بر پهنای خود به لذّت بردن از تماشای این همه زیبایی و شگفتی، مهمان کرده است. از دیرباز، فراغت ایرانیها در ایّام نوروز، با مسافرت و گردش، عجین شده است. هم آغوش شدن با طبیعت زنده بهاری، حاوی نکات و دقّت هایی است که قسمتی از آنها را می توان از آیات نورانی قرآن و کلام گهربار اهل بیت(علیهم السلام) به دست آورد. در این نوشتار، قدم به قدم در دل طبیعت، با کلامی از آسمان و آسمانیان کوله بار سفر می بندیم.

تجربه ای از جنس معاد

از مهمترین ویژگیهای مورد تأکید بهار از نگاه کتاب هدایتگر جاوید و کلام خدا، توجّه به بُعد زنده کردن دوباره طبیعت توسّط خداوند متعال است. داستانی که هر سال تکرار می شود(بهار)، بارها از سوی قرآن کریم به عنوان یکی از دلایل محکم امکان وقوع معاد و جهان واپسین و زنده شدن دوباره انسانها بیان شده است. می فرماید: وَ تَرَى الْأَرْضَ هامِدَهً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَیْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أَنْبَتَتْ مِنْ کُلِّ زَوْجٍ بَهیجٍ * ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّهُ یُحْیِ الْمَوْتى‏ وَ أَنَّهُ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ؛ و زمین را خشکیده مى‏بینى و[لى‏] چون آب بر آن فرود آوریم به جنبش در مى آید و نموّ مى کند و از هر نوع [رستنی هاى‏] نیکو مى‏رویاند. این[قدرت نمایی ها] بدان سبب است که خدا خود حقّ است، و اوست که مردگان را زنده مى‏کند و[هم‏] اوست که بر هر چیزى تواناست. (حج؛ ۵-۶) با قدم زدن در طبیعت و نگاه به شکوفه های زیبایی که در مقابل چشمان، به حریر گلبرگهاشان خود را پوشیده اند، در یک لحظه سه درس می آموزیم! 

اوّل؛ چند روزی بیشتر، این گُل، شاداب و باطراوت نخواهد ماند و به چشم برهم زدنی از بین خواهد رفت. این درس اوّل است؛ درس سرعت ثانیه های عمر. درس فرصت. اینکه قدر عمر، قدر این دور هم بودن ها را بدانیم و برای همدیگر پلّه ای باشیم تا ملاقات خدا! این است معنای برادری که: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَهٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُون‏؛ در حقیقت، مؤمنان با هم برادرند، پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید، امید که مورد رحمت قرار گیرید. (حجرات؛ ۱۰)

دوم؛ چه زود از چوب خشک زمستانی، گلبرگ های زیبای بهاری دمیده شدند. چه کنیم تا اینچنین زیبا و باطراوت در صحرای محشر، به پاخیزیم. قرآن کریم، طراوت و ایمنی در روز محشر را در گرو زیبایی اعمال می داند و می فرماید: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنُونَ؛ کسانى که عمل نیک و شایسته انجام دادند، پاداشى بهتر از آن مى‏بینند و آنها از وحشت و سختى این روز در امانند. (نمل؛ ۸۹) زیبایی إحیای در روز قیامت، بستگی به زیبایی کردار ما دارد. برای یکدیگر مثل گُل، لطیف و بی آزار باشیم.

سوم؛ و از همه مهمتر، درس پیداکردن خالق این زیبایی هاست. دیدن دست قدرتی که اینچنین زیبایی ها را می آفریند و پی در پی خلق می کند؛ چنانکه قرآن کریم می فرماید: أَ وَ لَمْ یَتَفَکَّرُوا فی‏ أَنْفُسِهِمْ ما خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ إِنَّ کَثیراً مِنَ النَّاسِ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ لَکافِرُون‏؛ آیا در خودشان به تفکّر نپرداخته‏اند؟ خداوند آسمانها و زمین و آنچه را که میان آن دو است، جز به حق و تا هنگامى معیّن، نیافریده است، و[با این همه‏] بسیارى از مردم، لقاى پروردگارشان را سخت منکرند. (روم؛ ۸) پس نباید از دیدن تصویر خالق، در آینه خلقت، غفلت کرد و سرگرم خود آینه شد. بلکه باید در آینه خلقت، به دنبال خالق آن بگردیم.

سفرهای قرآنی

فارغ از شگفتی های درس آموز طبیعت، نوروز، بستری برای استفاده از قابلیّت رمزآلود “سفر کردن”، مهیّا ساخته است. قرآن، همه انسان ها را به سیر و سفر، ترغیب می کند و می فرماید: قُلْ سیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا؛ بگو: «در زمین بگردید و بنگرید…» (عنکبوت؛ ۲۰)

قرآن، نمونه های گوناگونی از سفر شخصیّت های اوّل داستان های خود را برای تبیین درس های قابل استفاده در این مسافرت ها بیان می کند. یک نمونه از سفرهای تشریح شده در قرآن که درسهای فراوانی در دل آن نهفته است، داستان سفر حضرت موسی و حضرت خضر (علیهمالسلام) است. در این داستان، حضرت موسی به سفری می رود که همراه با عجایب درس آموزی است و ضمن آن، صبر و دانش خود را نیز محک جدّی می زند و تجارب گران قیمتی به دست می آورد. بنابراین، مسافرت، فرصتی است برای شناخت خود و دیگران!

کوله بار سفر

در دین اسلام به خصوص در روایات اهل بیت(علیهم السلام) نکات فراوانی در مورد آداب، ظرافت ها، احکام و درس های سفر کردن بیان شده است. مسافرت، همیشه سختی هایی را دارد. مهمترین اصل برای سفر، آمادگی و برنامه ریزی دقیق است. این همه برنامه ریزی و دقّت، برای این است که با مشکلات ناخواسته در مسافرت برخورد نکنیم و بتوانیم بیشترین فایده را از سفر ببریم. حال، سؤال این است که مگر چه فوایدی در مسافرت کردن وجود دارد که برای به دست آوردن آنها باید سختی راه را تحمّل کرد؟ امام علی(علیه السلام) در مورد فواید مسافرت می فرمایند: تَغَرَّبْ عَنِ الْأَوْطَانِ فِی طَلَبِ الْعُلَى وَ سَافِرْ فَفِی الْأَسْفَارِ خَمْسُ فَوَائِدَ تَفَرُّجُ هَمٍّ وَ اکْتِسَابُ مَعِیشَهٍ وَ عِلْمٌ وَ آدَابٌ وَ صُحْبَهُ مَاجِد؛ براى کسب بلند مرتبگى از وطن خود دور شو و سفر کن که در مسافرت پنج فایده است: برطرف شدن اندوه، بدست آوردن روزى و دانش و آداب زندگى، و هم‏نشینى با بزرگواران. (مستدرک الوسائل و مستنبط المسایل ج ۸، ص ۱۱۵، ح ۹۱۹۹) در این روایت زیبا ملاک های یک مسافرت ایده آل بیان شده است. در مسافرت باید به دنبال یکی یا تعدادی از این فواید باشیم.

نتیجه اینکه

نوروز، فرصتی دوباره برای نگاه کردن و دقّت در اطراف خود و فراگرفتن درس زندگی جاودانه و عارفانه و لذّت بخش است. طبیعت، دید و بازدید، مسافرت و حال و هوای بهاری، همگی معلّمانی هستند که دست کودک درون ما را گرفته و راه رفتن یاد می دهند.

تبیان