به تصریح قرآن کریم، روزه بر پیروان ادیان آسمانی قبل از اسلام نیز واجب بوده است. اما تنها مسلمانان، مسیحیان و یهودیان نیستند که روزه می‌گیرند، بلکه حتی آئین‌های غیرالهی نیز روزه و ریاضت‌های جسمی را برای تربیت جسم و روح پیروان خود ضروری می‌دانند.
به نقل از منابع اینترنتی، ادیان گوناگون طی قرون متمادی، هر یک راه و روش و آئین‌های خاصی را برای ارتقای روحی و روانی بر پیروان خود واجب دانسته‌اند. از جمله این آموزه‌های دینی روزه است که در ادیان، آئین‌ها و سرزمین‌های مختلف، شکل‌های گوناگون و گاه بسیار متفاوت به خود گرفته است.
روزه ضمن وجوب در ادیان الهی، انگیزه فطری نیز داشته زیرا بشر تعالی‌طلب که نمی‌خواست تا سطح حیوانات پایین بیاید و یکسره محکوم تمایلات و شهوات حیوانی گردد، روزه را وسیله و سپری برای مقاومت در برابر این گونه تمایلات قرار داده تا خود را به کمال برساند.
روزه گرفتن در میان ادیان الهی، تاریخی بس طولانی دارد و از جمله عبادات دیرینی است که پیدایش آن را می‌توان با رانده شدن حضرت آدم و حوا از بهشت مقارن دانست.
«صوم» در لغت به معنای خودداری از عمل است البته در معنای آن این قید را اضافه کرده‌اند که به معنای خودداری از کارهای مخصوصی است که دل آدمی مشتاق آن باشد و اشتهای آن را داشته باشد. اما صوم در فرهنگ و شریعت دینی عبارت از خودداری و پرهیز از چیزهایی خاص در زمان معین است.
خداوند در قرآن می‌فرماید: ای کسانیکه ایمان آورده‌اید بر شما روزه نوشته شد همانگونه که بر اممی که پیش از شما بودند، نوشته شد.
این آیه نشان می‌دهد که روزه بر مسلمانان و بر امت‌های پیش از آنان نیز واجب بوده است. در روایات اسلامی آمده که کتاب‌های بزرگ آسمانی همچون تورات، انجیل، زبور، صحف و قرآن در رمضان نازل شده‌اند.
تفاوت روزه در ادیان از جهت تعداد روزها و چگونگی روزه‌هاست، هرچند در ادیان مختلف جزئیات و کیفیت روزه تفاوت دارد اما اصل حکم روزه وجود دارد و هدف آن بطور کلی تهذیب نفس و ایجاد طهارت و پاکی معنوی و رفع رنج و بلاست.
هندوئیسم
هندوئیسم ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد، از تمدن دره ایندوس برخاسته است. هندوئیسم دین خدایان است که اساس آن اعتقاد بر یگانگی هر چیز است. این کلیت، برهمن نامیده می‌شود. هندوها معتقدند هدف از زندگی این است که ما درک کنیم بخشی از خدا هستیم که می‌توانیم این سطح حیات را ترک کرده و به خدا بازگردیم. این آگاهی حقیقی فقط با ورود به چرخه تولد، مرگ و زندگی که سمسره خوانده می شود امکان پذیر است.
موفقیت هرکس در این راه با مقدار اعمال خوب و بدش ارزیابی شده و تعیین‌کننده تناسخ بعدی اوست. خدمت به دیگران و قربانی کردن، موجب ارتقاء درجه و تولد دوباره فرد در درجه بالاتر می‌شود و انجام اعمال بد، او را به سطح پایین‌تر یا حتی به سطح یک حیوان تنزل می‌دهد.
هندوها معمولاً در روزهای ماه جدید و جشن‌هایی مانند SHIVRATRI، DURGA PUJA و SARASWATI PUJA روزه می‌گیرند. زنان شمال هند در روز KARVA CHAUTH هم روزه می‌گیرند.
نحوه روزه بستگی به خود فرد دارد. ممکن است روزه، امتناع از خوردن و آشامیدن هر نوع غذا یا نوشیدنی برای مدت ۲۴ساعت باشد، اما بیشتر شامل نخوردن غذاهای جامد است و نوشیدن مقداری آب یا شیر مجاز است.
هدف از این روزه، افزایش تمرکز در مدیتیشن یا عبادت برای تطهیر درون است و گاهی به عنوان دادن یک قربانی در نظر گرفته می‌شود.
بودیسم
دین بودا برخاسته از آموزش‌های «سیدارتا گوتاما» است که ۵۳۵ سال پیش از میلاد به شکوفایی رسید و بودا نام گرفت. او سیاق میانه‌روی را جایگزین ریاضت‌های شدید جسمی یا دنیاپرستی و خوش‌گذرانی زیاد کرد. سال‌ها پس از مرگ بودا، آموخته‌های او به رشته تحریر درآمد و تریپی تاکا نام گرفت.
بودایی‌ها به اصل تناسخ روح و چرخه حیات معتقدند، بدین صورت که هر کس روند تولد، زندگی و مرگ را می‌پیماید. پس از این چرخه، اگر فرد وابستگی خود به جسم و علائق را رها کند می‌تواند نیروانا را کسب کند.
همه فرقه‌های اصلی بودیسم دوره‌هایی برای روزه دارند که معمولاً روزهای چهاردهم ماه و دیگر روزهای مقدس است. در آیین بودا، روزه به معنای خودداری از خوردن غذاهای جامد است، ولی استفاده از برخی مایعات مانعی ندارد. روزه بودائیان روشی برای پاک سازی است.
راهبان بودایی برای آزادسازی ذهن روزه می‌گیرند. بعضی از راهبان بودایی کشور تبت، برای کمک به رسیدن اهداف یوگا، نظیر انرژی درونی، روزه می‌گیرند.
آئین جین
– زاهدان پیرو آئین جین برای ایجاد آمادگی روحی خود برای برخی جشن‌ها و اعیاد روزه نگه می‌دارند، همچنین پارسایان آئین جین بهترین مرگ را مرگ در اثر پرهیز کامل از غذا و آب می‌دانند و بسیاری از آنها داوطلبانه راه روزه‌دار را در پیش می گیرند تا بدین طریق به زندگی خود پایان بخشند.
لامائیسم
لامائیست‌ها در هر ماه روزهای ۱۴ و ۱۵ و ۲۹ و ۳۰ تنها از غذای آردی و چای تناول می‌کنند ولی پارسایان این مذهب در طول این چهار روز تا غروب آفتاب هیچ نمی‌خورند.
صابئین
صابئین یا مندائیان (پیروان حضرت یحیی) در روزهای ویژه‌ای از سال که آنها را مبطل می‌نامند از خوردن گوشت، ماهی، تخم مرغ خودداری می‌کنند از جمله این روزها ۲۶ و ۲۷ و ۲۸ و ۲۹ و ۳۰ ماه سمبلتا، روزهای ششم و هفتم ماه دولا و روز دوم ماه هطیا است.
آنها روزه واقعی را روزه‌دار بودن اعضا و جوارح آدمی می‌دانند که در کتاب کنزاربا یا صحف آدم مقدس‌ترین کتاب مندائی‌ها آمده است: «ای مومنان برایتان گفتم که روزه بزرگ فقط نهی از خوردن و آشامیدن نیست بلکه دیدگانتان را از نگاههای هیز و شیطانی و گوشهایتان را از شنیدن حرفهایی که مردم در خانه خود می‌زنند برحذر دارید و زبانهایتان را به گفتارهای دروغ و ناپسند نیالائید و …. ».
زرتشتی
در آیین زرتشت، زرتشتیان باید در سه بخش معنوی “شنوایی”، “اندیشه” و “احساس” همیشه روزه باشند؛ به آن معنا که از طریق این سه حس از نیکی دور نشوند و “اندیشه و احساس و شنوایی”شان همیشه سرشار از نیکی باشد. با این‌حال زرتشتیان برای افراط نکردن در خوردن گوشت حیوانات روزهای دوم و دوازدهم و چهاردهم و بیست و یکم هر ماه زرتشتیان از خوردن گوشت پرهیز می‌کنند. همچنین زرتشتیان پس از مرگ یکی از نزدیکان، به مدت سه شب از پختن یا خوردن گوشت پرهیز می‌کنند.
یهودیت
موسی مردمش را از اسارت مصر خارج ساخت و کتاب خود را از سوی خدا به آنها عرضه کرد. سپس یوشع نبی آنها را به سرزمین موعود برد. جایی که ساموئل، پادشاهی عبرانیان را تأسیس کرد.
داوود پیامبر، اورشیلم را بنا نهاد و سلیمان اولین معبد را بنا کرد که در سال ۷۰ پس از میلاد تخریب شد. یهودیان به پیامبر آخرالزمانی معتقدند که می‌آید و آن معبد را از نو بنا می‌کند.
یهودی‌ها در یوم کیپور (YOM KIPPUR) روزه می‌گیرند. یوم کیپور تعطیلی مذهبی یهودیان در ماه سپتامبر یا اکتبر است که مردم در آن روز روزه می‌گیرند و در کنیسه، دعای صبر می‌خوانند. آن روز را، روز کفاره هم می‌گویند.
یهودیان شش روز دیگر را نیز روزه می‌گیرند که ” TISHA B’AV ” ( نهم آوریل، روزی که معبد یهودیان در آن روزتخریب شد) از آن جمله است.
در «یوم کیپور» و ” TISHA B’AV ” خوردن و آشامیدن از زمان غروب آفتاب تا غروب بعدی به مدت ۲۴ ساعت ممنوع است، در حالی که در سایر ایام روزه ا، این محدودیت از طلوع تا غروب آفتاب است.
هدف از روزه در دین یهودیت، استغفار از گناهان یا درخواست حاجت خاصی از خداست.
مسیحیت
—————–
حضرت مسیح، پسر مریم مقدس که مورد آزار یهودیان هم وطن خود قرار گرفته بود، پیام جدیدی از خداوند متعال ارائه کرد. در طول سفرهای حضرت مسیح ۱۲ مُرید (که بعدها حواریون نام گرفتند) همراه وی بودند تا آموزه‌های دینی را از او بیاموزند. مسیح در دوران خود معجزه‌های زیادی بر مردم عرضه کرد تا آموخته‌هایش را ملموس‌تر سازد.
مسیحیت فرقه‌های زیادی دارد که شاید به دلیل عدم تفاهم بر روی اصول دینی، فرهنگ متفاوت مسیحیان و سلیقه‌های شخصی بوده است. گاهی تفاوت اعتقادی بین این فرقه‌ها آنقدر زیاد است که شاید هر کدام دین متفاوتی به نظر آیند.
آیین کاتولیک
کاتولیک‌ها در روزهای چهارشنبه خاکستر «ASH WEDNESDAY» (اولین روز ایام روزه مسیحیان) و جمعه‌های ایام روزه «LENT» و جمعه پاک «GOOD FRIDAY» روزه می‌گیرند و از خوردن گوشت خودداری می‌کنند. کاتولیک‌ها قرن‌های متمادی از خوردن این ماده غذایی در تمام جمعه‌ها منع شده بودند، اما از اواسط دهه ۱۹۶۰ خودداری از مصرف گوشت در جمعه‌های خارج از ایام روزه، به نظر محلی و شخصی افراد واگذار شد.
در روز چهارشنبه خاکستر و جمعه پاک، خوردن دو وعده غذایی کوچک و یک وعده غذایی عادی جایز است، اما خوردن گوشت ممنوع است. در سایر جمعه‌های ایام روزه نیز مصرف هر نوع گوشتی حرام است. برای روزه‌های اختیاری در روزهای جمعه، برخی افراد به جای خودداری از غذا خوردن، ریاضت دیگری را برای تقرب در نظر می‌گیرند یا نماز مخصوصی را می‌خوانند.
هدف از این روزه کنترل هواهای نفسانی و ریاضت کشیدن برای بخشایش گناهان و همدردی با فقراست.
آیین ارتدوکس شرقی
در این فرقه، دوره‌های متعددی برای روزه وجود دارد که شامل ایام روزه «LENT»، روزه‌های رسولان «APOSTELS»، روزه آسودن یا دورماسیون «DORMITION»، روزه تولد مسیح «NATIVITY» و روزه‌های دیگر است. هر چهارشنبه و جمعه، روزهای روزه به شمار می‌آیند به غیر از آنهایی که در هفته‌های خالی از روزه واقع می‌شوند.
در روزه این آیین به طور کلی مصرف گوشت، لبنیات و تخم مرغ ممنوع است. ماهی در برخی روزهای روزه ممنوع است و در بعضی روزها مجاز.
ارتدوکس‌ها به این دلیل روزه می‌گیرند که معتقدند پرهیز از شکم پروری، رحمت خدا را برای آنها به ارمغان می‌آورد.
آئین پروتستان
روزه در این آیین، قانون جامعی ندارد، بلکه به انتخاب و صلاحدید افراد، کلیساها، مؤسسات یا انجمن‌هاست.
برخی از افراد کلاً از مصرف غذا و نوشیدنی امتناع می‌کنند؛ بعضی دیگر فقط آب یا آب میوه می‌نوشند؛ یا اینکه فقط غذاهای مشخصی را می‌خورند و از غذاهای خاصی امتناع می‌کنند و با هر وسوسه‌ای مقابله می‌کنند.
هدف از روزه در این آیین، تقویت روح یا به کرسی نشاندن یک سخن حق در جامعه مدنی یا سیاسی است.
آیین مورمن
اولین یکشنبه هر ماه، زمان روزه است. افراد و خانواده‌ها در صورت تمایل ممکن است روزهای دیگری نیز بگیرند. خودداری از خوردن و آشامیدن برای دو وعده متوالی و نیز بخشیدن غذا یا پول به نیازمندان روزداری این فرقه است. بعد از روزه اعضای کلیسا در جلسه روزه و شهادت دادن شرکت می‌کنند.
اسلام
————-
در آئین مقدس اسلام روزه جایگاه بسیار خاص و ویژه‌ای دارد و یکی از وسایل تقرب به خداست. دین اسلام که پس از میلاد مسیح توسط حضرت محمد (ص) در شهر مکه عرضه گردید، از بزرگ‌ترین دین‌های دنیاست. مسلمان‌ها دین اسلام را مکمل دین ابراهیم، داوود، موسی و عیسی دانسته و پیامبرشان را خاتم انبیاء می‌دانند. قرآن کتاب مقدس مسلمانان است و ایشان در اجرای مسائل دینی از احادیث پیامبر و امامانشان سود می‌برند.
مسلمانان یک ماه تمام را روزه می‌گیرند. ماه رمضان نهمین ماه تقویم قمری مسلمانان است که در این ماه روزه واجب است. این ماه یادآور نزول قرآن بر حضرت محمد(ص) است.
مسلمانان برای روزه گرفتن از شروع سحر (اذان صبح) تا غروب آفتاب (اذان مغرب)، از خوردن و آشامیدن اجتناب می‌کنند. همچنین مصرف دخانیات و داشتن رابطه زناشویی در زمان روزه‌داری حرام است.
روزه‌داری در این ماه واجب است، ولی مسلمانان در دیگر اوقات سال نیز به دلخواه می‌توانند روزه بگیرند.
تبیان
