نودیها:”وزیر بهداشت دولت دوازدهم کناره گیری کرد.” این خبری بود که در روزهای اخیر بر روی خروجی برخی خبرگزاری‌ها قرار گرفت که به سرعت از سوی سخنگوی وزارت بهداشت و دولت تکذیب شد. اما در هفته‌های گذشته خبرهایی از این دست بیشتر از پشت میز بیضی پاستور به گوش می رسید؛ به خصوص از زمانی که رئیس دولت تدبیر و امید خود لب به انتقاد گشود و از نا امیدی و آیه یاس خواندن برخی وزرا و مدیرانش انتقاد کرد و حتی همفکران انتخاباتیش نیز ترجیح دادند در مسیر انتقاد همسو با روحانی حرکت کنند. به همین دلیل گمانه زنی‌ها در مورد خانه تکانی پاستور بالا گرفت و هر کدام از کارشناسان و خبرگزاری بسته به طیف فکری و وعده‌های معوقه حوزه خود یکی از وزاری روحانی را مستحق کناره گیری و استعفا دانستند.
وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی، راه و شهرسازی، نفت، اقتصاد و دارایی و…از جمله وزارت‌خانه‌هایی بودند که وزاری آنها بیشترین کلیک استعفا را از آن خود کردند. اما در این میان به نظر می رسد دو وزارت خانه راه شهرسازی و اقتصاد و دارایی به دلیل مبنا قرار دادن برجام برای پاسخگویی به تقاضاهای موجود بیشترین وعده های عمل نکرده را از خود برجای گذاشته‌اند و آمار بالایی از انتقادات را نصیب خود کرده اند. به همین دلیل در این نوشتار سعی در پاسخ به این سوال داریم که چرا دو وزارت خانه مذکور در صدر اولویت تغییر هستند؟ و همچنین دلایل آن را ذکر خواهیم کرد.
انتقاد از خود به سبک دولت تدبیر و امید
ماه گذشته بود که حسن روحانی در سخنرانی‌های خود از عملکرد برخی وزرایش گلایه کرد. چنانچه وی در نشست هم‌اندیشی مدیران ارشد دولت با بیان اینکه برخی مدیران دولتی روزه سکوت گرفته‌اند، گفت: «نمی‌دانم از چه می‌ترسند، هر کس در پست دولتی است در هر رده مدیریتی باید بداند او طبق قانون اساسی و طبق وظیفه شرعی از توانمندی برخورد است و باید به وظیفه عمل کند و اگر از اخم این و آن هراس دارد برود کنار.»رئیس دولت تدبیر و امید همچنین در بیست‌ونهمین جشنواره ملی قدردانی از کارگران، ضمن تقسیم وزرا به دودسته ناامید و امیدوار اظهار کرد: نوای عده‌ای از اول سال ناامیدی است و می‌گویند امسال بودجه کم است، مجلس بودجه را کم تصویب کرد، نفت ارزان شد، مالیات چه شد. تمام صحبت‌های آنها ناامیدی است البته تلاش کردم، گوشم نسبت به این حرف‌ها کم بشنود عده‌ای هم امیدوارانه حرف می‌زنند، بارندگی کمتر است، اما باید این کار و ان کار را انجام دهیم؛ هم پیشنهاد می‌دهند و هم امیدوار هستند.
این گلایه ها تنها از سوی رئیس دولت مطرح نبود و اسحاق جهانگیری معاون وی نیز درباره بی انگیزگی برخی مدیران دولتی اظهار کرد: وقت و زمان در این دوره نباید برای مدیران مطرح باشد؛ بلکه باید معتقد باشند که ما مدیریت را قبول کردیم تا خود را وقف مردم کنیم. جهانگیری تاکید کرده است در این دوره بی حالی و بی انگیزه بودن جواب نمی دهد؛ اگر کسی نمی تواند باید کنار برود. مدیر باید هم خودش انگیزه داشته باشد و هم آن را به جامعه منتقل کند. در این میان مرد خوش بیان دولت تدبیر و امید به مانند همیشه با خوشروئی تمام در جمع خبرنگاران درباره احتمال این تغییرات تصریح می‌کند افراد بسته به خصلت ها و سوابقشان نزد رئیس جمهور دسته بندی شده اند. آقای رئیس جمهور انسان بسیار زیرکی هستند و اگر احساس کنند برای عمل به وعده هایی که به مردم داده، نیاز به تغییری باشد، این کار را خواهد کرد.
واکنش همقطاران انتخاباتی روحانی به گلایه‌هایش
اگر از مردان اجرایی تدبیر و امید بگذریم همقطاران انتخاباتی روحانی نیز درباره گلایه‌هایش نظر مساعدی دارند. چنانچه جهانبخش خانجانی عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: اولین مسئولان بررسی کارآمدی و ناکارآمدی وزارتخانه‌ها آقایان جهانگیری و روحانی هستند. اگر دولت تصمیم گرفته افراد بی‌انگیزه باید از بدنه دولت خارج شوند، هرچقدر کوتاهی و در عمل به آن تعلل کند در واقع به خود ضربه می‌زند و از طرفی از وظیفه‌ای که در قبال مردم دارد و عهدی که با آنان بسته دور خواهد شد.همچنین عبدالله ناصری عضو شورای مشورتی اصلاح‌طلبان نیز در این باره گفت: انتظار اصلاح‌طلبان با انتقاد شخص رئیس جمهور و معاون اول وی بالا رفته و اگر روحانی در سه سال آینده با توجه به شرایط خطیری که اکنون در آن قرار داریم، در سیستم مدیریتی دولت تغییر مستمری انجام ندهد، شرایط بسیار وخیم خواهد شد.
مخاطب گلایه های روحانی چه کسی است!
از سوم شخص فعلهای روحانی این چنین بر می آید که انتقاداتش مخاطب خاصی را دارد. شاید رئیس دولت اعتدال تصمیم گرفته در قبال وزرای انتخابی‌اش نیز بر روی پل قضاوت حرکت کند و دست به انتخابهای جدیدی بزند تا بلکه پاسخگوی وعده هایش باشد و از همجه انتقادات نسبت به عملکردش بکاهد و ناامیدی را در ازای برگه های رای تقدیم انتخاب کنندگانش نکند. لذا در این میان این سوال پیش می آید که کدام وزیر و وزارتخانه تغییر را در خود احساس خواهد کرد.
از ۹۲ تاکنون با هر نشست و برخاست دیپلماتها پشت میز مذاکره برای برنامه هسته ای، فضای اقتصادی و سیاسی کشور تحت تاثیر قرار گرفت، تا جایی که در سال ۹۴ توافق نامه تحت عنوان” برجام “به امضا رسید تا عمده دستاوردهای آن نصیب اقتصاد نیمه جان پس از تحریم شود . در این توافق قرار بود تحریم ها برداشته شوند؛ گشایش اقتصادی ایجاد شود و از نوسانات فکاهی بازار ارز کاسته شود به طوریکه با اتکا به همین موارد رئیس دولت یازدهم که شکل گیری مذاکرات را کلید زده بود توانست دوباره از پله های پاستور بالا برود و پشت میز ریاست جمهوری بنشیند.اما از آنجاییکه فضای بین المللی غیر قابل پیش بینی است و دولتها با اسناد به همین مسئله تلاش می کنند امور حیاتی خود را تا جاییکه امکان دارد از صیروریت جهان بیرون حفظ کنند،همه چیزی آنطور که پیش بینی می شد برای تدبیر و امیدی ها پیش نرفت. در حالیکه دولت روحانی برجام را آفتاب تابان تعریف کرد و با کابینه ای جدید بر روی کار آمد تا گلابی های آن را در حوزه اقتصادی بچیند اما طرف آمریکایی که از روز اول ساز بهانه جویی را کوک کرده و فضای ابهام آلودی را برای سرمایه گذاران و خریداران نفت ایران ایجاد کرده بود از این توافق خارج شد و همه چیزها به حالت اول بازگشت.
با توجه به همین مسئله حفره عظیمی در بخش اقتصاد تدبیری ها ایجاد شد؛یعنی دقیقا جایی که به آنسوی مرزها و بر میز مذاکرات وین وصل شده بود. با توجه به هشدارهای پی در پی برخی مسئولان مدیران روحانی باید فکر فردای بدون برجام را هم می کردند که نکردند!! بر همین اساس برخی کارشناسان اعتقاد دارند تیم اقتصادی دولت دوازدهم که قریب به یکسال از عمر آن می گذرد اولین قربانی تغییرات خواهد شد.کارشناسان می گویند با توجه به التهابات بازار ارز و تنش در حوزه اقتصاد کلان کشور به نظر می رسد تیم اقتصادی دولت تدبیر و امید نیاز به ترمیم دارد و مهم ترین مخاطب گلایه های روحانی به سبب انتقادات گسترده به اوضاع اقتصادی کشور در خیابان صور اسرافیل نشسته است.
سکه،ارز،خودرو و هواپیماهای کاغذی؛دلایلی برای برکناری
حباب کلمه ای است که در چند روز اخیر از سوی سیف رئیس کل بانک مرکزی به کرات شنیده می شود و به نظر می رسد جنسش مرغوب است و حالا حالا میل به ترکیدن ندارد. حباب در بازار سکه،حباب در بازار ارز، حباب در بورس همه نشان می دهد که اقتصاد کشور در مسیر باثباتی قرار ندارد و دلالها از نابسامانی های موجود در حوزه مدیریت مالی کشور کمال استفاده را می کنند.و هر چند وقت یکبار با میدانی که به دست می آورند تشنجی را در فضای اقتصادی کشور و افکار عمومی به راه می اندازند.اما به راستی چنین بی نظمی و نابسامانی قابل مدیریت نیست؟شاید در زیر مجموعه سیف به جای مدیریت بحران با بحران مدیریت مواجه هستیم.
افزایش قیمت خودروهای داخلی و خارجی نیز در روزهای اخیر با عثت شده مرزهای استاندارد قیمتی از زمین تا به هوا جابه جا شود که عده ای دلیل آن را باز به التهابات ناشی از قیمت ارز ارجاع می دهند؛ این بی نظمی حاصل از سوء مدیریت تا جایی پیش رفت که صفهای طولانی برای خرید برخی خودروها به صورت شبانه تشکیل شد.تا باز نشان بدهد اقتصاد کشور مقطعی مدیریت می شود و استراتژی کلان و بلند مدتی برای آن وجود ندارد.در این میان برخی صاحب نظران هم دلیل این نابسامانی را احتکار از سوی خودروسازان می دانند و گروهی دیگر گران شدن مواد اولیه را عامل این نابسامانی ها می دانند. به هر حال آنچه که مشهود است ضعف مدیریتی برخی مدیران برای کنترل شرایطی است که پیش بینی آن از قبل می توانسته وجود داشته باشد .زیرا وقتی اقتصاد کشور وابسته به یک توافق نامه خارجی می شود که از قضا دارای آینده مبهمی نیز هست،لذا هر تصمیم گیرنده عقلایی باید تمام ابعاد را مد نظر قرار دهد و صفر تا صد قصه را بخواند؛از اینرو مدیران باید برای هر شرایطی خود را آماده می کردند و پیش بینی های لازم را برای کنترل بازارهای متاثر از برجام به کار می گرفتند.
با تمام این تفاسیر شاید روزه سکوتی که روحانی از آن یاد می کند مربوط به کرباسیان وزیر اقتصاد دولت تدبیر و امید باشد؛ مردی که در روزهای پرالتهاب اقتصاد کشور ترجیح می دهد سکوت اختیار کند و بدون تشکیل هیچ کارگروه اضطراری و ضروری برای التهابات بوجود آمده در اقتصاد کشور همچنان لبخند بر لب از کنار فرش قرمز پاستور عبور کند و برای ذهن پرسوال خبرنگاران دستی تکان دهد.در روزهایی که زندگی مردم به دلار هفت هزار تومانی گره خورده است و جوانان تحصیلکرده با بیکاری بعد از درس و دانشگاه دست و پنجه نرم می کنند یا کارگرانی که به دلیل رکود اقتصادی تعدیل می شوند و کارخانه هایی که به لانه کبوترها تبدیل شده اند، این مرد اقتصادی حتی برای یک بار هم که شده با مردم سخن نگفته است و برنامه ای هم برای رفع ابهام ذهنی شهروندان کشورش ندارد.
اما از اینها که بگذریم عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی حکایت دیگری دارد. شاید حضور او در جمع خبرنگاران به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد و علاقه ای برای تشریح عملکرد وزارتخانه متبوعش ندارد.در حالیکه بیشترین مانور پسا برجام و دستاوردهای آن مربوط به وزارت خانه این سیاست مدار عبوس بود.عدم پاسخگویی و وجود ضعف های گسترده در وزارت خانه متبوع آخوندی کار را به جایی رساند که او مجبور شد در اولین سال روی کار آمدن دولت دوازدهم برای پاسخ گویی به سوالات وکلای ملت بر صندلی سبز بهارستان بنشیند.
در اوصاف این وزیر پر حاشیه روحانی باید گفت علاوه بر عمده انتقاداتی که به وی در خصوص مسکن مهر و مدیریت بحران زده در مواقع اضطراری نظیر بسته شدن جاده ها و فرودگاهها با بارش سنگین برف وارد است هواپیماهای کاغذی برجام نیز جاده باریکی از پاسخگویی را برای او فراهم کرده است. هواپیماهایی که قراردادهایشان به روی برگه های سفید نوشته شد اما هیچ گاه بر باند فرودگاه مهرآباد و امام ننشستند. این در حالی است که خرید هواپیما و نوسازی ناوگان هوایی کشور پس از برجام از عمده نقاط قوتی بود که آخوندی بر آن همواره تاکید داشت .شاید در میان وزرا کسی که مجبور است بیشترین پاسخگویی را نسبت به خروج آمریکا از برجام داشته باشند همین وزیر راه و شهرسازی است چرا که بودجه عظیمی صرف خرید هواپیما از ایرباس و بوئینگ شد.
سخن آخر
با تمام این تفاسیر باید منتظر باشیم و و ببینیم رئیس جمهور با هدف چابک سازی دولت کدام یک از گزینه ها را انتخاب می‌کند تا از بار سنگین انتقادات نسبت به تحقق وعده هایش بکاهد و مسیر دوباره ای را برای رشد و اعتلای کشور در سه سال آینده بگشاید. شاید روزهای آینده تغییراتی در کابینه امید رخ دهد که هم میزان پاسخگویی را افزایش دهد و هم افرادی بر روی کار بیایند که مرد میدان پیش بینی و واکنش مناسب باشند. مردانی که با تفکر راهبردی و کلان سعی می کنند اقتصاد کشور و سایر مسائل داخلی را به دور از هرگونه اما و اگر مدیریت کنند.از آنجایی که کشور ایران به سبب فروش نفت در حوزه اقتصادی آسیب پذیر است زیرا با هر تحول بین المللی دچار نوسان می شود، این بخش از مسائل کلان کشور نیازبه همت و اهتمام ویژه ای دارد؛ زیرا با هر تغییر و تحول در این حوزه زندگی عادی و روزمره مردم نیز تاثیر می‌پذیرد. در نهایت این آقای روحانی است تا در پاسخ به رای‌های سال ۹۶ به اعتماد ها جواب مثبت بدهد و به فکر بهبود شرایط اقتصادی کشور باشد.
باشگاه خبرنگاران
