آیات و روایاتی در منابع اسلامی موجود است که به تقسیم روزی اشاره دارد خداوند درسوره زخرف آیه ۳۲ میفرماید: “قسم بینهم معیشتهم ” خداوند بین مردم تقسیم معیشت مى کند و او را متکفل رزق هر جنبنده اى است: “و ما من دابه فى الارض الا على الله رزقها…” [ سوره هود آیه ۶. ] هیچ جنبنده اى در زمین نیست، الا اینکه روزى او به عهده خداوند است.
در بعضى دیگر از آیات آمده که وسعت و تنگى روزى به خواست خداست: “او لم یروا ان الله یبسط الرزق لمن یشاء و یقدر” [ سوره روم آیه: ۳۷ آیات مشابه این آیه هم در قرآن یافت مى شود. ] “آیا ندیدند که خداوند هر که را بخواهد صاحب روزى وسیع مى کند، و هر که را خواهد تنگ روزى گرداند”.
در روایات اسلامى هم به این معنا اشاره شده است على “علیه السلام” مى فرمایند: ‘و قدر الارزاق فکثرها و قللها و قسمها على الضیق و السعه’ [ نهج البلاغه خطبه ۹۱. ] “خداوند ارزاق را مقدر ساخته و زیاد و کم نموده، و بر حسب تنگى و وسعت معیشت آن را تقسیم کرده است”.
اکنون این سئوال پیش مى آید که:
اگر چنین باشد، تلاش و کوشش براى تحصیل معاش و روزى و برنامه ریزى براى بهبود وضع اقتصادى مفهومى نخواهد داشت، ولى با توجه به سایر آیات و روایات هنگامى که همه در کنار یکدیگر چیده شود، پاسخ این سئوال روشن مى گردد، که: منظور از تضمین رزق از سوى خداوند و تکفل و تعهد و تقسیم آن، فراهم آوردن زمینه ها است، زمینه هائى در خارج از وجود انسان، و زمینه هائى در درون وجود او، که هرگاه دست به دست هم دهند، انسان سهم خود را از روزى دریافت مى کند، این درست به آن مى ماند که حقوق کارکنان یک شرکت از طرف رئیس آن شرکت تعیین مى شود، ولى هرگز در خانه آنها نمى آورند، بلکه آنها باید شخصا بروند، و لیست حقوق را پر کنند، و حق خود را دریافت دارند.
این نکته را نیز نباید فراموش کرد که خداوند براى اینکه مردم در عالم اسباب گم نشوند، و روزى را نتیجه منحصر به فرد تلاش و کوشش هاى خود به تنهائى ندانند، گاه به اشخاصى روزى مى رساند، که: تلاش چندانى نکرده اند، و گاه روزى را از کسانى مى گیرد که: تلاش فراوان داشته اند، تا روشن سازد در پشت این دستگاه، قدرت دیگرى حاکم است، “ولى نباید فراموش کرد، که: این در حقیقت یک استثناء است، اما اصل اساسى همان تلاش و کوشش است”.
و شاید به خاطر همین مطلب است که در حدیثى از پیامبر اکرم “صلی الله علیه و آله” آمده است: ‘و اعلموا ان الرزق رزقان: فرزق تطلبونه و رزق یطلبکم فاطلبوا ارزاقکم من حلال فانکم ان طلبتموها من وجوهها اکلتموها حلالا و ان طلبتموها من غیر وجوهها اکلتموها حراما… [ وسائل الشیعه جلد ۱۲/ ۲۹. ]
“بدانید رزق دو گونه است: رزقى که شما بدنبال آن مى روید و رزقى که آن به دنبال شما مى آید بنابراین رزق را از طریق حلال طلب کنید، که: اگر از طریق صحیح آن را بطلبید، آن را به صورت حلال مى خورید و اگر از غیر طریق صحیح بطلبید همان را به صورت حرام مى خورید”.
این دو گونگى روزى در واقع دلیل بر جمع میان آیات و روایاتى است، که روزى را مقسوم و تضمین شده مى شمرد، و آیات و روایاتى که نقطه مقابل آن، جد و جهد و تلاش را شرط بهره گیرى از روزى معرفى مى کنند. [ جهت اطلاع بیشتر از این روایات به جلد ۱۲ وسائل الشیعه کتاب التجاره ص ۹ و ۱۶ و ۱۸ و ۲۲ و ۲۴ و ۲۶ مراجعه شود. ]
بعلاوه آگاهى بر این دو گونگى رزق سبب مى شود، که: افراد حریص از حرص باز ایستند و مومنان خود را آلوده کارهاى حرام براى طلب روزى نکنند، و محرومان نیز به یاس و نومیدى کشیده نشوند.
منبع : جام نیوز
